اختلال چند شخصیتی یکی از زیر مجموعه‌های اختلالات تجزیه‌ای است که با عنوان اختلال هویت تجزیه‌ای یا تجزیه هویت شناخته می‌­شود. این اختلال شاید در بین عموم، بسیار شناخته شده باشد و به راحتی آن را به دیگران نسبت بدهند اما یکی از اختلال‌های نادر و عمیق روانشناختی است که جز تعدادی محدود و انگشت شمار اکثرا درمان نشده‌اند. این اختلال به طور کلی عبارت است از وجود دو یا چند هویت یا شخصیت متمایز که به تناوب رفتار فرد را کنترل می‌­کنند. با آگاهی از علائم، دلایل و راه‌های درمان اختلال چند شخصیتی می‌توانید آن را تشخیص داده و گامی برای درمان آن بردارید. 

اختلال چند شخصیتی (اختلال هویت تجزیه ای)

اختلال چند شخصیتی یکی از زیر مجموعه‌های اختلالات تجزیه‌ای است که با وجود دو یا چند شخصیت مستقل و مجزا از هم در وجود یک شخص مشخص می‌­شود و هر کدام از این شخصیت‌ها به طور متناوب، رفتار فرد را تحت کنترل می­‌گیرند. به نوعی احساسی شبیه حس تسخیر شدن بدن توسط یک هویت دیگر است. نیمی از مبتلایان کمتر از 10 شخصیت دارند اما تعداد این شخصیت‌ها در یک فرد حتی می­‌تواند به 100 شخصیت مجزا نیز برسد.

در اختلال چند شخصیتی هر کدام از این شخصیت‌ها نام، سن، خاطرات، ویژگی‌ها و ژست‌های گفتاری و رفتاری متفاوت دارند. حتی سلیقه‌ها و سبک زندگی آن‌ها نیز متفاوت است. امکان دارد که یک معلم درونگرای منظم با علاقه به موسیقی و فیلم یک شخصیت دیگری داشته باشد که یک ورزشکار بسیار پر انرژی با علاقه به دورهمی‌های دوستانه و حتی مصرف مخدر باشد. بسیاری از این بیماران، دچار دوره‌های موقتی تغییر شخصیت و هویت‌اند که در اثر ضربه‌ها و فشارهای روانی ناگهانی به وجود می‌آید. به همین دلیل توصیه می‌شود که حتما در چنین شرایطی از خدمات مشاوره استرس استفاده کنید.

دلایل ایجاد اختلال چند شخصیتی

معمولا خیلی از اختلالات‌شخصیتی علت مشخصی ندارند اما اصلی‌ترین علت اختلال هویت تجزیه‌ای، تجربه‌های دردناک و آسیب زا در دوران کودکی است. تحقیقات نشان می‌دهند که علت اختلال چندشخصیتی پاسخ روان فرد نسبت به فشارهای درونی و بیرونی به ویژه در سال‌های اولیه کودکی است که غفلت‌های شدید والدین یا سو استفاده‌های جسمی و روانی از آن‌ها، ممکن است در رشد شخصیت اختلال ایجاد کند. در 99 درصد مبتلایان، سابقه آسیب‌های شخصی یا ضربه‌های مکرر بسیار شدید و معمولا تهدیدکننده زندگی در یک دوره حساس سنی وجود داشته است.

تجربه سو استفاده جنسی، دیدن یک حادثه وحشتناک یا تماشای صحنه‌هایی مانند صحنه اعدام، تجربه ترس شدید و از این دست تجربیات نیز می‌توانند باعث اختلال چند شخصیتی شوند. منظور از دوره حساس سنی معمولا زیر 6 سالگی است. در خانواده‌هایی که والدین خشن، بی‌رحم، سرکوب‌گر، تحقیرکننده و غیرقابل پیش بینی هستند، احتمال تخریب شخصیت کودک و ابتلای او به اختلال هویت تجزیه‌ای در آینده بیشتر می‌شود. برای آشنایی با سایر اختلالات تجزیه ای کلیک کنید.

اختلال چند شخصیتی در کودکان

توجه کنید که بروز اختلال چند شخصیتی درکودکان بسیار نادر است ولی شروع آن، از دوران کودکی و در اثر آسیب‌های آن شروع می­‌شود. بنابراین کودک اگر درگیر همبازی‌های خیالی خود شده یا این چنین نشانه‌هایی را تجربه کرد، ممکن است اختلالات دیگری را نیز تجربه کند. درست است که تعدادی کودک مبتلا به اختلال چند شخصیتی معرفی شده‌اند اما اکثر آن‌ها توسط والدینی که خود چندشخصیتی هستند به مراکز پزشکی ارجاع داده شده‌اند.

علائم و نشانه های اختلال چندشخصیتی

فرد مبتلا به اختلال هویت تجزیه‌ای دارای دو یا چند شخصیت متفاوت و متمایز است. باید دقت کنید که وقتی صحبت از شخصیت متفاوت و متمایز می­‌شود، نباید آن را با تغییرات اخلاقی، رفتاری و خلقی اشتباه گرفت. اختلال چند شخصیتی وجود یک شخصیت اصلی به عنوان شخصیت معمول یا هسته و یک یا چند شخصیت تغییردهنده است که کاملا در تمام موارد، حتی ظاهر، پوشش و آرایش فرد نیز تغییر ایجاد می­‌کند. هرگونه تغییر شخصیتی، هرچند موقت می‌تواند این اختلال باشد. حتی ممکن است شخصیت تغییردهنده نسبت به شخصیت اصلی احساسات منفی داشته باشد.

فرد مبتلا به اختلال چند شخصیتی از تغییرات و حالات شخصیت دیگر و خاطرات تجربه شده او معمولا آگاه نیست. استرس یا حتی یادآوری یک خاطره تلخ، می‌­تواند باعث تغییر شخصیت شود. فرد مبتلا دچار یک فراموشی غیرعادی است و امکان دارد فردی را بشناسد که اصلا او را ندیده یا چیزی که برای خانه خریده است فراموش کند.

این فراموشی با فراموشی‌های عادی فرق می‌کند. فرد ممکن است به طور ناگهانی احساس گسست کند و از بیرون مانند یک تماشاگر خودش را ببیند. توهم‌ها و هذیان‌هایی مانند شنیدن صداهایی مثل صدای گریه بچه یا صدای موجودی از عالم ارواح را تجربه کنند. سطح عملکرد فرد ممکن است از خفیف تا بسیار شدید تحت تاثیر قرارگرفته و مختل شود.

درمان اختلال چند شخصیتی

درمان اختلال چند شخصیتی بسیار سخت است اما غیرممکن نیست. هدف درمان مبتلایان به اختلال شخصیت چندگانه، حذف شخصیت‌های دیگر نیست بلکه رسیدن به نوعی سازگاری و درک متقابل بین شخصیت‌هاست. یعنی هدف درمان این است که شخصیت اصلی فرد مبتلا، شخصیت‌های دیگر خود را بشناسد و بتواند بین شخصیت اصلی خود و دیگر شخصیت‌ها ارتباط برقرار کند تا کنترل آن‌ها را تا حدودی به دست بگیرد. همچنین افزایش توانایی فرد در مواجهه با عوامل استرس‌زا و هر عاملی که بتواند او را تحت تاثیر قرار دهد نیز هدف دیگر درمان است.

درمان این بیماران طولانی مدت است و مهم‌ترین لازمه آن، وجود یک محیط کاملا عاری از هرگونه تنش و استرس و داشتن یک سبک زندگی سالم در کنار یک تیم درمانی کاملا حرفه‌ایست. امکان دارد که درمان سال‌ها ادامه داشته باشد و فرد مبتلا باید کاملا به درمانگر خود اعتماد کرده و با او احساس نزدیکی بکند. برخی از روش‌های درمانی مانند روانکاوی، حساسیت‌زدایی، هیپنوتیزم درمانی و حتی درمان‌های القای الکتریکی مغز نیز وجود دارند که همزمانی برخی از آن‌ها می­‌تواند کمک کننده باشد.

برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال چند شخصیتی می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سوالات متداول